ေလာကဓံ ၏အလွည့္ အေၿပာင္းကို လူသားတစ္ဦးၿဖစ္ ေသာ ဦးအံုးေဖ လည္းမလြတ္ကင္းနိုင္ပါ ရင္ဆိုင္ၾကံဳေတြ႔ ခဲ့ရတာေပါ့၊
ေမာ္လၿမိဳင္ကို ဂ်ပန္မ်ား တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ခ်ိန္ စစ္ေၿပးဘဝၿဖင့္ ဘီလူးကၽႊန္းသို႔ သြားေရာက္ေနထိုင္ရသည္။ အေၿခေန တည္ၿငိမ္စၿပဳခ်ိန္ ေမာ္လၿမိဳင္ကို ၿပန္လာေတာ့ မိမိ၏ ဓါတ္အားေပး စက္ရံု သည္လည္းဖ်က္ဆီးခံခဲ့ရ ေလၿပီ၊ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ဦးအံုးေဖ သည္ စီးပြါးေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို လံုးဝ မလုပ္ကိုင္ေတာ့ေပ။
ဂ်ပန္ေခတ္တြင္ မလိုသူအခ်ိဳ ႔ ၏ ေခ်ာက္တြန္းမူေၾကာင့္ ဂ်ပန္တို႔၏ ၿငိဳၿငင္မူ ကို ခံခဲ့ရရွာသည္။ရွိသမွ်အတြင္းပစၥည္း မ်ားကို ေရာင္းခ်ကာ 1943 ၾသဂုတ္လ 1 ရက္ေန႔ တြင္ ထုတ္ေဝေသာ ဂ်ပန္ပိုက္ဆံ ၁၀ က်ပ္တန္ ဗမာနိုင္ငံေတာ္ လြတ္လပ္ေရး ေငြစု စာခ်ဳပ္ အမ်ားအၿပား ဝယ္ယူၿပေတာ့မွ ဂ်ပန္တို႔ ဦးအံုးေဖ အေပၚ အၿမင္ၾကည္လာသည္။
မိသားစု စားဝတ္ေနေရးကို သားၿဖစ္သူ ဦးစိုးတင္မွ နန္းေတာ္ရံုတြင္ ဇာတ္ပြဲမ်ားသြင္း၍ ဝင္ေငြ ရွာရသည္။ ဖက္ဆစ္ ေတာ္လွန္ေရးစတင္၍ ဂ်ပန္မ်ားေၿပးကာနီးတြင္ ဒုတိယ ကမၻာစစ္မတိုင္မီက ဦးအံုးေဖထံမွ ေငြဒဂၤါးမ်ား ယူကာ ေရႊေငြ လက္ဝတ္ရတနာ နွင့္ လယ္ယာမ်ားကို အေပါင္ထားသူမ်ားက ဂ်ပန္ကင္ေပတိုင္မ်ားကို အားကိုးကာ ဂ်ပန္ေငြ စကၠဴမ်ားၿဖင့္ ၿပန္လည္ ေရြးယူၾကသည္။ ဦးအံုးေဖ လည္းဂ်ပန္ မ်ားကို ေၾကာက္ရ၍ ဂ်ပန္ေငြစကၠဴ မ်ားကို လကၡံရေလသည္။
ဖက္ဆစ္ေတာ္လွန္ေရး ကာလအတြင္း စစ္ေၿပးဘဝၿဖင့္ ဘီလူးကၽႊန္းသို႔ ဒုတိယအၾကိမ္ သြားေရာက္ေနရၿပန္သည္။ ဂ်ပန္မ်ားလက္နက္ခ်၍ ဦးအံုးေဖ ေမာ္လၿမိဳင္ကို ၿပန္လာေသာအခါ ဦးအံုးေဖလက္ထဲတြင္ အဂၤလိပ္ေငြ ၃၅၀ က်ပ္သာရွိေတာ့သည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ ဦးအံုးေဖ သည္ ဇရာ အက်ပိုင္းသို႔ ေရာက္လာသည္သာမက လည္ေခ်ာင္းနာေရာဂါ ကိုလည္း စတင္ခံစားေနရရွာသည္။
1945 စက္တင္ဘာ 16 တနဂၤေႏြေန႔ နံနက္ ၉နာရီအခ်ိန္တြင္ က်ိဳက္သလႅန္ေစတီရွိရာ နာဂဝိသေတာင္စြယ္ အေရွ ႔ေတာင္ေထာင့္ ကမ္းပါးယံၾကီး ၿပိဳၾကသြားသည္ ပဌါန္းဇရပ္ ပါသြားရံုမက ေရႊစာရံ ေက်ာင္းတိုက္ဇရပ္ပါ ပိ၍ ခိုကိုးရာမဲ့ သူ အေယာက္ ၂၀ ခန္႔ ေၿမပိေသဆံုးရွာသည္၊ ခ်က္ခ်င္းမၿပဳၿပင္လ်င္ ေနာက္ထပ္ အဆင့္လိုက္ ၿပိဳၾကနိုင္သည္။သိုၿဖင့္၍ ရင္ၿပင္ေတာ္ၿပဳၿပင္ေရး အဖြဲ႔ ကို ခ်က္ခ်င္းဖြဲ႔ ၍ ဦးအံုးေဖမွာ ဥကၠဌ တာဝန္ယူရသည္။ဂ်ပန္အေၿပး အဂၤလိပ္ အဝင္ၿဖစ္၍ ဦးအံုးေဖလက္ထဲတြင္ အဂၤလိပ္ေငြ ၃၅၀ က်ပ္သာရွိသည္။ ထိုေၾကာင့္ စိန္ထည္ပစၥည္းေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ားကို ေပါင္နံွေရာင္းခ်၍ အလွဴ ေငြ ထည္ဝင္ခဲ့သည္။
ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္း ဂ်ပန္တို႔က သံၿဖဴဇရပ္မွ ထိုင္းနိုင္ငံ ဘန္ေပါင္အထိ 415 km ရွည္ေသာ ေသမင္းတမန္ ရထားလမ္းကို ေဖါက္လုပ္ရာ ၿမန္မာနိုင္ငံသား ၂ သိန္းေက်ာ္ ေခၽြးတပ္သားအၿဖစ္ စုေဆာင္းခံရသည္။ ၈ သာင္းေက်ာ္ အသက္ဆံုးရွဳံးသည္။ ေသဆံုးသူ ဦးေ၇သည္ မီးရထားဇလီဖါးတံုး အေရအတြက္နွင့္ ညီမွ်သည္။
1946 ဒီဇင္ဘာ 18 တြင္ ေသဆံုးသူမ်ားအတြက္ သံၿဖဴဇရပ္တြင္ သရဏဂံု တင္ပြဲ က်င္းပၿပဳလုပ္သည္။သရဏဂံု တင္ပြဲမ က်င္းပမွီ ၁၈ ရက္အလို ေမာ္လၿမိဳင္အေရးပိုင္က ၿမိဳမိၿမိဳဖ မ်ားကို အစည္းေဝးေခၚသည္။ဦးအံုးေဖက သံဃာေတာ္မ်ားကို သကၤန္း ၊ထီ၊ဖိနပ္ လွဴရန္ ကတိၿပဳသည္၊ အစည္းအေဝက်င္းပေနစဥ္ ဦးအံုးေဖ ေခ်ာင္းဆိုးရာ ေသြးပါသည္ ဦးအံုးေဖသည္ မိမိ၏ ယာဥ္ေမာင္းအား မိမိ၏ ေအာ္စတင္ကားၿဖင့္ အိမ္သို႔ အၿမန္ေမာင္းေစရာ ဦးအံုးေဖ၏ အိမ္မေရာက္မီ ကိုက္ ၂၀၀ အကြာတြင္ ေခ်ာင္းဆိုးေသြးအံကာ ကားေပၚမွာပင္ ကြယ္လြန္ခဲ့ေလသည္။
ေရွးအခါက ေမာ္လၿမိဳင္တြင္ လူမ်ိဳးေပါင္းစံု ဘာသာေပါင္းစံုတို႔ ၏ သခ်ိဳင္းမ်ားရွိသည္၊ဦးဇိန ဘုရား အေနာက္ဘက္ ေတာင္ေၿခတြင္ ရွိသည္၊ၿမိဳ ႔လူဦးေရ တိုးပြါးလာသလို ၿမိဳ ႔ကလည္ ခ်ဲ ႔လာသၿဖင့္ အေလာင္းသၿဂိဳလ္ရန္ ေၿမေနရာ အခက္အခဲ ရိွလာသည္
ဦးဇိန ရင္ၿပင္ေပၚရွိ ခ်မ္းသာၾကီးဘုရား ဒါယကာ သမာဓိၿမိဳ ႔ဝန္ ဦးေရႊရိုးက မိမိပိုင္ ေၿမနီကုန္းရာဘာေတာၾကီးကို သုသာန္အၿဖစ္အသံုးၿပဳရန္ လွဴဒါန္းသည္ ဦးေရႊရိုး ကြယ္လြန္ေသာ္ ေၿမးၿဖစ္သူ ဦးဘသက္က ေၿမနီကုန္း သုသာန္ကို ဆက္လက္ထိန္္းသိမ္းသည္ ဦးဘသက္ နွင့္ ဦးအံုးေဖ မွာ ခင္မင္ရင္းနွီးသူ ၿဖစ္၍ ေၿမနီကုန္း သုသာန္ နယ္ေၿမအတြင္း ကၽြန္းပင္ကုန္း သခ်ိဳင္းေၿမကြက္ကို မိမိ၏မိသားစုသၿဂိဳလ္ရန္ ေၿမကြက္အၿဖစ္ သတ္မွတ္ေပးရန္ ေတာင္းဆိုသည္၊ ူ ဦးဘသက္က လိုက္ေလ်ွာသည္။
ဦးအံုးေဖ ၏ ရုပ္အေလာင္းကို ေၿမနီကုန္း သုသာန္ နယ္ေၿမအတြင္း ကၽြန္းပင္ကုန္း သခ်ိဳင္း တြင္ ဂူသြင္း သၿဂိဳလ္သည္ ဦးအံုးေဖ၏ ဇာတ္လမ္းကားမၿပီးဆံုးေသးေပ။
ဦးအံုးေဖ ကြယ္လြန္ၿပီး ၁၂ နွစ္ အၾကာ 1958 မတ္လ 31 တြင္ဇနီးၿဖစ္သူ ေဒၚေငြညြန္ ႔ ကြယ္လြန္သည္။ ဦးအံုးေဖ၏ ဂူနံေဘးတြင္ ဂူသြင္း သၿဂိဳလ္သည္။
ယခုေခတ္ကာလ စစ္ေကာင္စီ လက္ထက္တြင္ ၿမန္မာ နိုင္ငံ၏ အရွည္ဆံုး သံလြင္တံတား(ေမာ္လၿမိဳင္) ကို တည္ေဆာက္ရာ ေမာ္လၿမိဳင္တြင္ မီးရထားဘူတာရံုနွင့္ ကားမ်ားရပ္နားရန္ စခန္းတည္ေဆာက္ရန္ ေၿမနီကုန္းသုသာန္ကို ဖ်က္သိမ္းသည္။
2002 ခုနွစ္တြင္ သခ်ိဳင္းမ်ားဖ်က္ေနေၾကာင္းသတင္းရ၍ ဦးအံုးေဖ၏ ေၿမးမ်ားက ခ်က္ခ်င္းသြား ေရာက္ေသာ္လည္း ဦးအံုးေဖ၏ ဂူမွာဖ်က္ၿပီးေန သည္ကို ေတြ႔ ရသည္ ပါးစပ္တြင္ထည္ထားေသာ ကူးတို႔ခ ေရႊမတ္ေစ့ နွင့္ လက္ဝတ္ရတနာ အခ်ိဳ ႔သုဘရာဇာမ်ားရသည္ဟု သတင္းရသည္ ေဒၚေငြညြန္ ႔ ၏ဂူကိုဖ်က္ရာ ေရႊကြတ္ ပယင္းၾကယ္သီးတစံု ရသည္ ၾကယ္သီးကို သုဘရာဇာမ်ားအားေပးလိုက္ရာ သုဘရာဇာမ်ားက ဦးအံုးေဖတို႔ ဇနီးေမာင္နံ ရုပ္ၾကြင္းမ်ားအား သြက္သြက္လက္လက္ မီးသၿဂိဳလ္ ၾကရာ ၂ နာရီအတြင္း အရိုးၿပာက်သည္။ အရိုးၿပာ မ်ားကို ပိႏၷဲကုန္း သုသာန္ တြင္ အမွတ္သားလုပ္၍ ၿမဳပ္နွံသည္။
ဤတြင္ ေမာ္လၿမိဳင္ၿမိဳ ႔ ကို လွ်ပ္စစ္မီးေပး၍ ဂုဏ္ေဆာင္ခဲ့ေသာ ဦးအံုးေဖ၏ ဇာတ္လမ္းကား ၿပီးဆံုး သြားေလေတာ့သည္။
(မွီၿငမ္း-ဆရာအံ႔ေက်ာ္၏ ေမာ္လၿမိဳင္ ေရႊေတာင္ေက်ာင္းတိုက္ သမိုင္း နွင့္ ေမာ္လၿမိဳင္ မဂၢဇင္း ၁၉၉၇ မွ)
